In het jaar 1817 was er voor het eerst sprake van onderwijs in Zoutkamp. In dat jaar werd door een groep Zoutkampers op eigen kosten een huis gekocht dat tot school werd ingericht. Voor deze aankoop was er geen onderwijs in Zoutkamp. De kinderen gingen naar ‘school’ in andere dorpen, voornamelijk in Vierhuizen.
Voor 1806 waren de scholen voornamelijk “Kerspel-scholen” (scholen van een kerkgemeente). Na de invoering van de Onderwijswet van 1806 werden deze in Nederland omgezet naar openbare scholen. Wanneer een dorp een school wilde hebben zoals beschreven in de Onderwijswet, moesten de burgers de handen ineen slaan. In onze regio gebeurde dit op twee plaatsen, Schouwerzijl en Zoutkamp.
Na de aankoop en inrichting van de school was er niet direct een vaste onderwijzer maar men moest zich met tijdelijke krachten behelpen. De eerste vaste onderwijzer kwam op 23 januari 1826 in de persoon van Simon Alberts Medum. Diezelfde heer Medum stichtte in 1852 de nieuwe pel- en korenmolen „De drie gezusters”. Na een door de provincie verplichte hermeubilering konden vanaf 1830 zo’n 90 kinderen hier dagelijks onderwijs genieten.
In een onderzoek door de Commissie van Onderwijs in 1828, waarin vragen werden gesteld aan schoolmeesters is het volgende geschreven:
Hoe vele kerken, scholen, leesgezelschappen en zanggezelschappen bestaan er?
Eene openbare lagere school, die in den jare 1817, op eigen kosten der ingezetenen is aangekocht en tot eene school gereed gemaakt. Voor dien tyd was hier geene school, en de kinderen gingen te Vierhuizen en elders ter school. In den jare 1825 is deze school met eenen vasten onderwyzer voorzien, met eene jaarlyksche toelage van 175 gulden, goedgunstig, op verzoek der ingezetenen, van Zyne Majesteit, onze geëerbiedigden Koning, aan dezelve toegestaan.
Medum was tot 1841 onderwijzer. Daarna kwam pas in 1849 weer een vaste onderwijzer in de persoon van Anthonius Venhuis lesgeven op de school, welke op zijn beurt in 1860 werd opgevolgd door Hendrik Sikkema.
De locatie van de eerste school was waar vroeger bakker Ozinga zat, aan het dorpsplein. Nu ruwweg de locatie van de drogist. Toen de bakkerij in 1933 samen met de molen was afgebrand, werd op de muur nog een wereldglobe ontdekt.
De school heeft ook nog gezeten op de plek waar daarna de oude Gereformeerde kerk heeft gestaan, aan de Dorpsstraat en het Kerkpad. Die school is in 1882 afgebroken om ruimte te maken voor de bouw van de Gereformeerde kerk daar.
De openbare lagere school “Wilhelmina”
In 1873 werd er een nieuwe openbare lagere school gebouwd aan de rand van het dorp, buiten de wal van de vesting. Een jaar later werd ook de woning voor de onderwijzer gebouwd. Het gebouw van de school en de woning staan nog altijd en we kennen het nu als ‘de Babbelaar’.
Toen de school in 1873 begon zaten er zo’n 200 kinderen op de school, 100 jaar later waren dat er nog maar 65. De komst van bijzonder onderwijs (christelijk) was hier waarschijnlijk de reden van, immers in Ulrum barstte eind 19e eeuw de geloofsstrijd rond ds. Hendrik de Cock los.
Hoe de school in het begin heette is niet bekend. Wilhelmina, naar wie de school later is genoemd is pas in 1880 geboren. Veel documenten zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog verloren gegaan.
Meer foto’s van de Wilhelminaschool »
De O.L.S. heeft 109 jaar in dit gebouw gezeten en is dan ook het langst gebruikte schoolpand van Zoutkamp. Door de jaren heen hebben honderden kinderen en tientallen onderwijzers hier hun onderkomen gehad.
Meesters en Juffen waren o.a.: Meester Sikkema, Meester Molanus, Meester de Vries, Juffrouw Knol, Meester Klei, Meester Emmes, Meester Boven, Juffrouw Huizenga, Meester Begeman, Juffrouw Scherpbier, Juf Koeman, Juffrouw Snoeken, Meester van Olst, Juffrouw Bakker, Meester Meijer, Juffrouw Tuininga, Meester Huizinga, Juffrouw Heuker, Juffrouw Bruining, Meester Slob, Meester van der Laan, Juffrouw Dolfin, Meester Meijers, Meester Buitenwerf en Juffrouw van Schaick.
Christelijke Lagere School “School met den Bijbel”
Op 28 september 1906 is de eerste christelijke lagere school in Zoutkamp een feit. Met hulp van een royale gift van H. Doornbos is er een school met onderwijzerswoning gebouwd naast de molen. De straat waar het aan is gebouwd is ook Schoolstraat genoemd. Het pand van de school staat nog altijd en doet nu dienst als Rijwiel- en Bromfietsmuseum.
Het eerste jaar zitten er zo’n 50 kinderen op de school en dat aantal groeit; in 1921 wordt een derde lokaal bijgebouwd. Helaas moest in de periode daarna flink worden bezuinigd en stond het nieuwe lokaal al snel weer leeg.
In de oorlog zat de school in zwaar weer. De net nieuwe Meester Spoelstra weigert aan de onderwijsvoorwaarden van de bezetter te voldoen en moet op transport. Gelukkig weet Meester Spoelstra onder te duiken en het transport te voorkomen. In oktober 1940 wordt de school op maandag gesloten om brandstof te besparen en in 1942 wordt de school daardoor zelfs in de winter gesloten. Die zomer nam de Wehrmacht intrek in het schoolgebouw en is lesgeven onmogelijk. Toch lukt het om door te gaan met het onderwijs in de galerij van de Gereformeerde kerk. De verplichte gymlessen worden buiten op het terrein voor de visafslag gegeven.
Later dat jaar zijn in overleg de lessen verplaatst naar een lokaal van de openbare school. Het was natuurlijk lastig lesgeven met zeven klassen en twee onderwijzers, maar de leraren en kinderen van beide scholen konden het goed met elkaar vinden.
In september 1943 kunnen de lessen weer worden gegeven in het gebouw aan de Schoolstraat. Al moet nog wel een aantal keer onderdak worden gegeven aan de Duitsers en later ook aan de Canadezen.
Op 20 augustus 1946 vind de officiële opening van de eerste Zoutkamper kleuterschool plaats in het derde lokaal van de School met den Bijbel. In het eerste jaar zaten maar liefst 34 kinderen op deze kleuterschool. Deze locatie is tot 1953 gebruikt als kleuterschool, maar de School met den Bijbel groeit en heeft het extra lokaal weer nodig.
Tot 1972 zit de school aan de Schoolstraat waarna verhuist werd naar een nieuw gebouw aan de H. Doornbosweg. De oude onderwijzerswoning werd vrij snel verkocht aan S. Woddema welke nu een rijwielhandel, werkplaats en Rijwiel- en Bromfietsmuseum heeft in het oude schoolgebouw dat later aan hem is verkocht.
Meesters en Juffen waren o.a.: Meester Volbeda, Juffrouw Gerritsma, Juffrouw van der Zee, Juffrouw de Boer, Juffrouw Bosveld, Meester Porte, Meester Spoelstra, Juffrouw Visser, Juffrouw van der Meer, Meester Enter, Juffrouw van der Veen, Meester Blom, Meester IJtsma, Meester van der Molen, Meester Wiersma, Juffrouw Emmelot, Meester IJkema, Juffrouw Geut, Meester de Jonge, Meester Busstra, Juffrouw Bakker en Meester van der Merk.
Neutraal Bijzondere kleuterschool “Kleuterhof”
In 1951 werd tegenover de Nederlands Hervormde Kerk, nu ook wel de ‘Oude Kerk’ genoemd, een jeugdgebouw gebouwd waar de ‘Neutraal Bijzondere’ kleuterschool “Kleuterhof” in kwam. Het pand aan de Grachtstraat is inmiddels in gebruik als woning, maar heeft verschillende doelen gekend. Zo was het lange tijd een vervangende kantine voor Heiploeg dat zijn kantine verloor door de brand in 1994.
In 1970 is naar een nieuw pand aan de Verbindingsweg verhuisd.
Het Jeugdgebouw voldeed niet meer aan de eisen en er was ruimtegebrek. Het nieuwe pand voorzag in alle behoeften. In dit gebouw zat de kleuterschool tot 1982, wanneer het opging in de openbare basisschool “Solte Campe” aan de schuit. Het pand stond in het midden van het blok binnen de H.J.Siccemastraat, de Churchillweg, de Julianastraat en de Verbindingsweg. Rond 1985 is het pand weer gesloopt.
Juffen waren o.a.: Juf Toxopeus, Juf Pronk, Juf Postma, Juf de Boer en Juf Wendelaar.
Christelijke kleuterschool “Kleuterland”
Nadat de christelijke Kleuterschool in 1953 uit het schoolgebouw aan de Schoolstraat moest, werd de kleuterschool tijdelijk ondergebracht in een schuurtje van Smit.
Er is nog een poging gedaan om een gezamenlijke kleuterschool in het Jeugdgebouw te houden maar die onderhandelingen lukten niet.
Op 10 april 1954 kregen de christelijke kleuters dan eindelijk een eigen plek. Kleuterschool “Kleuterland” opende haar deuren. Het was een nieuwbouw van hout op een stenen fundering. Het gebouw stond achter de huizen op de hoek Wilhelminastraat en Julianastraat.
In 1974 bleek het gebouw te klein en werd gezocht naar vervangende ruimte. De prognoses van het aantal kinderen verschilde nogal. Toen de kleuterschool in Houwerzijl in 1975 moest sluiten werd zelfs gedacht aan een tweeklassige kleuterschool. Uiteindelijk blijken de cijfers erg optimistisch en werden de plannen weer bijgesteld naar één klas. Vanaf 1976 tot 1980 heeft “Kleuterland” in het schoolgebouw van de Wilhelminaschool gezeten en ook in het gebouw “’t Anker” aan de Gereformeerde Kerk aan de H.J. Siccemastraat. Na deze omzwervingen is ingetrokken is bij de christelijke lagere school “Ichthusschool” aan de H. Doornbosweg.
Juffen waren o.a.: Juf Bos, Juf Schaap, Juf Zijlstra, Juf Reeskamp, Juf Adema, Juf ten Have, Juf Rozema, Juf Roelfsema-van der Sluis.
Christelijke basisschool “Ichtusschool”
Op 18 augustus 1972 werd de nieuwe christelijke school geopend. De school is gebouwd aan de H. Doornbosweg, welke vernoemd is naar de gulle gever voor de “School met den Bijbel” zo’n 70 jaar eerder. De school krijgt in 1974 de naam “Ichtusschool”. Ichtus zijn de beginletters van de volledige naam van Jezus.
In 1980 breidt de Ichtusschool uit en werd er een lokaal bijgebouwd voor de kleuterschool “Kleuterland”. In 2015 breidt de school weer uit om nu ook ruimte te maken voor peuterspeelzaal “Pinokkio”.
Meesters en juffen waren en zijn o.a.: Meester van der Merk, Meester Wiersma, Meester Busstra, Juffrouw Bouwsema, Meester Kamstra en anderen
Peuterspeelzaal Pinokkio
In 1973 is de peuterspeelzaal “Pinokkio” opgericht in het pand waarin tot het jaar er voor de “School met den Bijbel” was gevestigd aan de Schoolstraat. Doordat dit schoolgebouw in 1982 werd verkocht aan S.Woddema moet de school uitwijken naar een andere locatie. Het oude gebouw van kleuterschool “Kleuterland” stond vanaf 1980 leeg en was voor de peuters een prima gebouw.In 1985 werd toch weer verhuist, dit keer naar het voormalige schoolgebouw van de Wilhelminastraat.
Tot de zomer van 2015 zat peuterspeelzaal Pinokkio in dit gebouw. In 2013 werd het gebouw echter afgekeurd voor het gebruik als school en moest snel worden gezocht naar een nieuwe locatie. De nieuwe locatie werd een nieuw lokaal bij de Ichtusschool aan de H.Doornbosweg.
Juffen: Juf Lies, Juf Marita en anderen.
Openbare Basisschool “Solte Campe”
Op vrijdag 19 maart 1982 vond de officiële opening plaats van het nieuwe schoolgebouw de “Solte Campe” aan de Schuit. De openbare lagere school “Wilhelmina” en de neutraal bijzondere kleuterschool “Kleuterhof” gingen samen verder als openbare basisschool. De nieuw gevormde school kreeg de naam Solte Campe, de oude benaming voor Zoutkamp. De naam was bedacht door de leerlingen Jolanda Blom en Meriam Rienks.
Samenwerkingsschool “De Zoutkamperril”
In 2017 gaan de openbare en de christelijke basisscholen samen als samenwerkingsschool. Precies 200 jaar na het oprichten van de eerste school in het dorp zullen de kinderen weer samen naar dezelfde school gaan.
De nieuwe school zal het pand van de Ichthusschool betrekken, deze wordt verbouwd om ruimte te bieden aan alle leerlingen.
De bestemming van het pand van de Solte Campe aan de Schuit is nog onbekend.